İstatistiklere mesafeli davranan insanların güçlü argümanlarından bir tanesi farklı değerdeki aksiyonların, nicelik olarak aynı sayılmalarıdır. Örneğin, her adam geçme önemli midir? Çalınan her top ofansif olarak benzer etkiye mi sahiptir? Rakip ceza sahasına gönderilen isabetli iki pasın gole katkısı bir midir? Geleneksel veriler bu ayrımı yapamaz.
Bugün, bu blogla mevcut fikirleri kırıyoruz.
Futbol Akademi Scouting Şefi Alper Çaltık ile beraber üzerinde aylarca çalıştığımız ve ismine Aksiyon Değeri (AD) dediğimiz yeni metriğimizin tanıtım yazısına hoş geldiniz!
Kısacık bir teknik bilgi verip geçerek, derdimizi videolarla anlatacağız.
Kısacık teknik bilgi
Modelimizi oluştururken toplan 6 sezonda yapılan 4 milyonu aşkın aksiyonu kullandık. (Eğitim setimizi her seferinde daha da artıracağız.)
Yapılan bir hareketi (pas, dribbling, adam geçme, pas arası vs.) kendinden bir önceki aksiyon ile ele alınarak iki tane etiket ekledik.
Sonraki 15 saniye içinde takımı gol attı mı?
Sonraki 15 saniye içinde takımı gol yedi mi?
Verdiğimiz veriyi öğrenen makinemiz, yeni olarak girdiğimiz her aksiyonu bu iki değer açısından tahmin gücü kazandı.
Aksiyon Değeri nedir?
Topla yapılan bir aksiyon sonrası, takımın gol atma ihtimali artar ya da azalır. Bu artma veya azalma AD’nin hücum puanını içerir.
Diğer taraftan, aynı aksiyon sonrasında takımın gol yeme ihtimalinde de iki yönlü bir değişim mevcut olabilir. Bu da AD’nin defans puanını kapsar.
AD ise bu iki puanın toplamıdır.
Bir örnek ile işleri somut bir zemine oturtalım.
21 Eylül 2019’da oynanan Kasımpaşa-Antalyaspor maçında ev sahibi takımın ilk golüne bakalım.
Pozisyon Pavelka’nın Aatıf Chahechouhe’nun pasını engellemesi ile başlıyor. Aatıf eğer isabetli bir top atsaydı, takımının gol yeme ihtimalini bir önceki pozisyona göre düşürüp 0,0006’ya çekecekti. Ancak Pavelka pas arası yaparak, Kasımpaşa’nın gol atma ihtimalini 0,005’e taşıdı. (Antalya’nın gol yeme ihtimali = Kasımpaşa’nın gol atma ihtimali)
Pavelka gelişen pozisyonda dribbling yaparak, takımının gol atma ihtimalini, bir önceki aksiyondan 0,004 arttırarak, 0,009’a çıkarttı. Ancak pası, oranı biraz düşürerek 0,008’e indirdi. Çek oyuncu yaptığı üç aksiyon sonrası toplam (0,005 + 0,004 + (-0,001)) 0,008 AD Hücum kazandı.
Top şimdi Hajradinovic’te. Şuan Kasımpaşa’nın gol atma ihtimali 0,008. Bosnalı oyuncu topu taşıyarak ihtimali, 0,01’e çıkardı. Yani +0,002’lik katkı sağladı. Üstüne isabetli bir pas ile 0,004 daha ekledi.
Thiam, asist olacak pasını isabetli göndererek Mustafa Pektemek’e gol olma ihtimali 0,069 olan bir topu teslim etti. Thiam böylece 0,014’lük oranı 0,069’a çıkartarak (0,069 – 0,014) = 0.055 AD Hücum’u kaptı.
Pektemek, rakip ceza sahasında topu kaybetmeyip, kontrol ederek oranı 0,17’ye yükseltti. Vardığı noktadan çekeceği şutun değeri ise 0.49.
AD puanı hesaplanırken bizim koyduğumuz bir ceza sistemi var. Eğer Pektemek şutu gole çeviremeseydi, bir önceki aksiyonun değeri kadar (-) AD yerdi. Ancak bu pozsiyondan topu ağlara göndererek, 0.49’luk puanı aynen aldı.
AD Defans puanları ölçülürken de yine hücumdaki gibi aynı mantığa bakıyoruz. Bir önceki aksiyona göre takımın gol yeme ihtimali azaldıysa, defansif açıdan pozitif bir iş yapılmıştır.
AD neden gerekli?
Aksiyon Değeri‘nin ne olduğunu ve nasıl çalıştığını anlattıktan sonra neden gerekli olduğu sorusuna geçelim.
24 Ağustos 2019’da oynanan Alanyaspor-Kasımpaşa maçında ev sahibinin 4. golünün asistini yapan Siopis’in pasını izlediniz. Topu alan Bammou, bulunduğu yerden çok uzaklaşmadan, gol olma ihtimali 0.03 olan bir şut çekiyor ve tabela değişiyor. Ancak burada odaklanacağımız nokta, asist olan topun değeri. Siopis’in pası sadece değeri 0.01 iken maç sonunda asist yapan isim olarak kaydediliyor. Üstelik gönderildiği yer olarak ceza sahasına pas kategorisine giriyor.
Şimdi başka bir pozisyona bakalım.
14 Haziran 2020’deki Gençlerbirliği – Konyaspor maçında deplasman ekibinin oyuncusu Shengelia’nın bu pası da ceza sahasına pas. Ancak pasın devamında top direğe çarpıyor ve dışarı çıkıyor. Shengelia’nın gönderdiği top, Siopis’in topundan 4 kat daha değerli.
Üstelik, Konyasporlu oyuncu %4’olan ihtimali %8’e çıkarırken, Alanyasporlu oyuncu %2 olan ihtimali %3’e çıkarıyor.
Birisi asist, diğer sadece bir pas. Peki hangisi daha değerli?
İki tane daha benzer pozisyon gösterelim.
Yukarıdaki örnekler gösteriyor ki, etiket olarak aynı olan aksiyonlar, değer olarak çok farklı olabiliyor.
2019-2020 sezonu Spor Toto Süper Ligi’nde ceza sahasına başarılı pas istatistiğinde nitelik ve nicelik sıralamasına bakalım.
Nitelik ve nicelik açısından karşılaştırıldığı zaman ortada göze çarpan bir fark olduğu görülüyor.
Ayrıca, Emre Belözoğlu’nun oyunculuk kariyerinin son sezonunda bile imzasını atmasının takdire şayan olduğunu belirtmeden geçemeyeceğiz. Kim bilir belki AD vasıtasıyla potansiyel Emre’lere ulaşmak daha kolaylaşır.
Akıl dolu olanlarını izlemesi bir hayli keyifli olan pastan çıkıp üç farklı aksiyon türüne değinmek istiyoruz.
Top çalma denince kafamızda defansif oyun canlanır. Fakat sizlerin de hakim olduğu gibi Manchester City gibi oyununu önde kuran takımlar ile Burnley gibi geriye yaslanan takımların top çalma miktarında eşitsizlik meydana gelir. Bunu önlemek için defansif istatistikler top hakimiyeti dengesine göre düzenlenir. Yani City ve türevi ekiplerin savunma verilerinde doğal bir artış olur.
Ancak AD’nin bünyesinde iki tane puan olduğu için bu ayrımı daha net olarak görmek mümkün.
Kalecinizle karşı karşıya kalmış bir rakip oyuncudan topu çalarsanız, defansif açıdan çok değerli bir değer üretmiş olursunuz. Bunun tam aksi olarak 6 Temmuz 2020’de oynanan Kayseri-Beşiktaş maçına gidelim.
51. dakikada Kayserisporlu oyuncu Cenk Şahin topu rakibinden çalarak, takımını 1-0 öne geçiren golün asistini yapıyor. Bu pozisyonun Kayserispor’un gol yeme ihtimali ile çok derin bir bağı yok. Yani defansif açıdan olmasa da olur. Ancak hücum açısından, ev sahibi ekibin gol atma ihtimalini tam %39 arttırıyor.
Önde basan bir takımın top çalma niteliği açısından AD Hücum puanı, diğer takımlara göre daha yüksek olması kuvvetle muhtemel. Dolayısıyla, geniş oyuncu havuzundan bu kıstaslara göre filtreleme yapmak havuzu bir hayli daraltır.
Sizlere ayrıca Konyaspor’dan Milosevic’in, Gaziantep’e attığı golün öncesinde topu önüne aldığı pozisyonu göstermek istedik.
Ömer Ali Şahiner topu ayağından çıkarttığında deplasman ekibinin golü bulma ihtimali %3 idi. Milosevic yaptığı kontrol sonrası rahat bir şekilde kaleci ile karşı karşıya kaldı. İşte o tek dokunuş, gol ihtimalini %15’e çıkardı. Bosnalı oyuncu tam %12’lik bir AD kazanmış oldu.
Bir de adam geçme meselesi var. Bazen öyle oyuncular görürüz ki çalım üstüne çalım atar, ama sonunda koskocaman bir sıfır kalır. AD’yi hesaplarken, ona bağlı bir takım istatistikler de çıkardık. Bunlardan bir tanesi “Adam Geçme Sonrası” idi. Hadi videolarla durumu izah edelim.
8 Temmuz 2020’ye dönüyoruz. Alanyaspor Galatasaray’ı ağırlıyor. İlk yarıda uzatmalar oynanıyor. Seri, Linnes’s bir pas atıyor ve Linnes topu sürerek, Alanyalı oyuncuyu geçiyor. Peşinden bir pas çıkarıyor. Amiyane tabirle al da at golü. Gol olmuyor, o ayrı mesele. Ancak burada Linnes’e bir tane başarılı adam geçme yazılıyor.
28 Aralık 2019’da Galatasaray Antalyaspor ile karşılaşıyor. 53. dakikada konuk ekipten Gustavo Blanco Leschuk aldığı pasla topu sürüyor. Gol ihtimalini %6’ya çıkıyor. Peşinden etiketi “adam geçme” olan bir hareket yapıyor, fakat o sırada ev sahibi çoktan savunmaya yerleşti. Peşinden gelen pasla oran %1,1’e düşüyor.
İki örnekte de adam geçme söz konusu. Ancak sonralarında gelen pozisyonlarda çok açık ki büyük bir nitelik farkı var. Birisi, takım arkadaşını kaleci ile karşı karşıya bırakıyor. (Bu hareketinden ötürü toplam %10’luk bir AD kazandı.) Diğeri, ihtimali düşüren, basit bir pas atıyor.
Yukarıdaki iki tabloda adam geçip aksiyon yapan zirvedeki 10 isim var. İlk tablo nicelik olarak, ikincisi ise nitelik olarak en iyileri gösteriyor.
Burada bir parantez açmalıyım. Quaresma, 2.05 kez yaptığı başarılı “post dribble” aksiyondan elde ettiği AD’yi, 0.68 kez yaptığı başarısız aksiyonla hemen hemen sıfıra daha çok yaklaştırıyor.
Sonuç
Futbol Analitik dünyasında AD mantığına sahip, çeşitli modeller kullanılıyor. FAS olarak bu konudaki çalışmalarımızın ve ısrarımızın nedeni, Veri Scouting‘ini ekonomik zorluklar altındaki Türk futbolu için Harika Çocuk olarak görmemizdir.
AD ile ilgili paylaşımlarımız gelmeye devam edecek. Takipte kalın…
Uzatmalar
2019-2020 Sezonu Spor Toto Süper Lig – AD sıralaması ilk 15
| OYUNCU | TOTAL AD |
| Papiss Demba Cisse | 17.37015 |
| Alexander Sorloth | 15.76897 |
| Edin Visca | 13.14404 |
| Vedat Muriqi | 10.88994 |
| Bogdan Stancu | 10.28179 |
| Domagoj Vida | 9.91629 |
| Jose Ernesto Sosa | 9.86168 |
| Mert Hakan Yandas | 9.62388 |
| Bernard Mensah | 9.32838 |
| Tasos Bakasetas | 9.14218 |
| Papy Djilobodji | 8.54708 |
| Olarenwaju Kayode | 8.03955 |
| Adis Jahovic | 7.88252 |
| Anthony Nwakaeme | 7.86325 |
| Mame Baba Thiam | 7.83535 |
| Mohamed Elneny | 7.80641 |
| Aytac Kara | 7.75532 |
| Alpaslan Ozturk | 7.70980 |
| Demba Ba | 7.54836 |
Veri Analiz Sorumlusu
Henüz yorum yok